Kefalet Sözleşmesi ve Genel Nitelikleri

Kefalet sözleşmesi, kefilin bir başka şahsın alacaklısına karşı asıl borcun ifasından sorumlu olmayı taahhüt ettiği sözleşmedir. Borçlar Kanunu’nun 483 ve devamı maddelerinde hüküm altına alınmıştır. Kefalet sözleşmesinde 3 türlü ilişki bulunmaktadır. Bu ilişkiler kefil, alacaklı ve asıl borçlu arasındadır.

Kefalet sözleşmesinin genel nitelikleri:

a) Kefilin borcu fer’i (bağımlı) borçtur. Bununla anlatılmak istenen doğumu, devamı ve ifa mecburiyeti açısından kefalet taahhütü, asıl borca bağlıdır.

b) Kefilin borcu tali borçtur. Bununla kastedilen asıl borçluya karşı takip yapılıp semeresiz kalmadan veya rehne başvurulmadan kefile gidilemeyeceğidir. Talilik niteliği adi kefalette söz konusudur. Müteselsil kefalette asıl borçluya takip yapılmadan kefile başvurulabilecektir.

c) Kefalet sözleşmesi kural olarak ivazsız bir sözleşmedir. Kefil tek taraflı olarak borç altına girmektedir. Asıl borçlu ile kefil arasında bu konuda bir menfaat anlaşması yapıldı ise bu iç ilişkiyi ilgilendiren bir husustur. ,

KEFALET SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİK KOŞULLARI

a) Geçerli bir asıl borcun bulunması gerekmektedir.

b) Kefilin kefil olma ehliyeti bulunmalıdır. Bundan kastedilen fiil ehliyetidir.

c) Kefalet sözleşmesi yazılı şekilde yapılmalıdır.

d) Kefalet sözleşmesinde kefilin sorumlu olacağı azami miktar açıkça belirtilmelidir. Bu miktara borçlunun kusuru ve temerrüdünün sonuçları, akdi faizler ile dava ve takip masrafları girmektedir.

e) Asıl borçlunun açıkça kefalet sözleşmesinde gösterilmesi gerekmektedir.

f) Asıl borcun ne olduğu; kefilin hangi borç için sorumlu olacağı açıkça belirtilmelidir. Her türlü borç için verilen kefalet geçerli değildir. Ancak asıl borcun tutarının miktar/rakam olarak gösterilmesine gerek yoktur.

KEFALETİN ÇEŞİTLERİ

1. Adi Kefalet :

Borçlar Kanunu’na göre asıl olan adi kefalettir. Adi kefalette talilik özelliği vardır. Yani alacaklı borçluya takip yapıp semeresiz kalmadan kefile gidememektedir. Kefilin açıkça müteselsil kefil olmadığı durumlar dışında kefalet kural olarak adi kefalettir. Adi kefalette alacaklı asıl borçlu yerine öncelikle kefile başvurur ise kefil tarafından iki def’i ileri sürülebilir. Bunlar:

a) Tartışma Def’i: Bunun anlamı alacaklıya önce asıl borçluya başvurması gerektiği itirazında bulunmaktadır. Bu def’i çeşidine aynı zamanda peşin dava def’i de denilmektedir. Tartışma def’inin ileri sürülemeyeceği bazı haller vardır:

- Asıl borçlunun iflas etmesi

- Borçlunun hakkındaki takibin alacaklının kusuru olmadan semeresiz kalması

b) Rehnin Paraya Çevrilmesi Def’i: Alacaklının asıl borçludan olan alacağı, kefaletten önce veya onunla aynı zamanda rehinle teminat altına alınmış ise kefil önce rehnin paraya çevrilmesini isteyebilir. Rehnin paraya çevrilmesi def’inin ileri sürülemeyeceği bazı haller vardır:

- Asıl borçlunun iflas etmesi: Rehin 3. kişi tarafından temin edilmiş ise bu def’i ileri sürülebilir. Rehin asıl borçlu tarafından temin edildi ise  ve asıl borçlu iflas etti ise ileri sürülemez.

2. Müteselsil Kefalet : Müteselsil kefalette, alacaklı asıl borçluya başvurmadan veya rehnin paraya çevrilmesi yoluna gitmeden doğrudan doğruya kefile müracaat edebilir. Dolayısıyla müteselsil kefil tartışma ve rehnin paraya çevrilmesi def’inden vazgeçmiş bulunmaktadır. Ancak asıl borcun varlığına veya muhtevasına ilişkin def’ilerden müteselsil kefil yararlanabilir. Türk Ticaret Kanunu’nun 7/II. maddesi çerçevesinde ticari borçlara kefalette sözleşmeden aksi kararlaştırılmadıkça müteselsil kefalet söz konusudur. İcra zabtına geçirilen kefaletler de müteselsil kefalet hükmündedir (İİK m. 38/c.2).

3. Toplu Kefalet : Toplu kefalette birden çok kefil bir veya aynı borç için kefil olmaktadır.

a) Bağımsız Kefalet : Borçlar Kanunu’nda düzenlenmemiştir. Bu kefalet tipinde birden çok kefil aynı borca birbirinden habersiz olarak kefil olmaktadır. Burada her bir kefil borcun tamamından alacaklıya karşı sorumlu bulunmaktadır. Bağımsız kefalet adi kefalet veya müteselsil kefalet şeklinde olabilmektedir.

b) Kısmi Kefalet : Borçlar Kanunu’nda düzenlenmemiştir. Bu tip kefalette kefiller borcun bir kısmı için kefil olmaktadırlar. Sorumlulukları yan yana bulunmaktadır.

c) Birlikte Kefalet : Kefillerin aynı ve bölünebilir tek bir borç için birlikte kefil olmaları durumudur. Asıl borç ve onun borçlusu aynı olmalıdır.

- Adi Birlikte Kefalet : Kefillerden her biri kendi payı için adi kefil, diğer kefillerin payları için kefile kefil gibi sorumludurlar. Her kefilin sorumlu olacağın pay gösterilmemiş ise her biri eşit paylarla sorumludur. Adi birlikte kefalette kefiller önce bölme def’inin ileri sürebilirler. Diğer kefillerden bazıları ödeme yapamadı ise /acz durumu tespit edildi ise kefiller onların payını yine payları oranında ödemek zorundadırlar.

- Müteselsil Birlikte Kefalet : Bu kefalet iki şekilde gerçekleşir.

* Kendi aralarında müteselsil kefil: Sadece bölme def’inden vazgeçmiş olurlar bunun dışında tartışma ve rehnin paraya çevrilmesi def’ini ileri sürebilirler.

* Hem kendi aralarında borçlu ile müteselsil kefil: Bölme, tartışma ve rehnin paraya çevrilmesi def’inden vazgeçmiş sayılırlar.

d) Kefile Kefalet : Kefile kefil alacaklıya karşı asıl kefilin borcuna kefil olan kişidir. Adi kefalette asıl kefile başvurulmadan kefile kefile gidilemez.

4. Rücua ve Açığa Kefalet : Rücua kefil, kefilin asıl borçluya karşı rücu alacağını kapsar. Bu kefaler kefil ve rücua kefil arasında yapılır. Açığa kefalet, alacaklının asıl borçludan tahsil edemediği miktar için sorumlu olan kefildir. Borçlar Kanunu’nda düzenlenmemiştir.

KEFİLİN SORUMLULUĞUNUN KAPSAMI

Bu kapsam BK madde 490’da belirtilmiştir. Bunlar:

1. Asıl borç

2. Asıl borçlunun kusur veya temerrüdünün kanuni sonuçları

3. Dava ve takip masrafları

4. Akdi faizler

Kefilin sözleşmeden sorumlu olacağı belirtilen azami miktarı, yukarıda bahsedilen kalemler aşıyor ise kefil sözleşmede yer alan miktar ile sorumludur.

KEFİLİN ASIL BORÇLUYA KARŞI HAK VE ÖDEVLERİ

1. Kefilin ödemeyi ihbar yükümlülüğü: Kefil, asıl borçluya BK madde 498 uyarınca yaptığı ödemeyi ihbar ile yükümlüdür. Aksi takdirde asıl borçluya rücu edemez.

2. Kefilin asıl borçludan teminat verilmesini veya borçtan kurtarılmasını isteme hakkı: Kefil belli koşulların varlığı halinde asıl borçluya rücu hakkının teminat altına alınmasını isteyebilir. Bu durum henüz kefilin ödeme yapmadığı anda söz konusudur.

a) Asıl borçlunun kefile karşı olan taahhütlerine aykırı davranması

b) Asıl borçlunun temerrüde düşmesi

c) Kefalet sözleşmesinin kurulmasından sonra kefilin üstlendiği tehlikenin artması

3. Kefilin rücu hakkı: BK madde 496 çerçevesinde:

a) Kefil alacaklının haklarına halef olmak suretiyle asıl borçluya rücu edebilir (Alacaklının rehin, hapis, birlikte kefillere karşı haklarıv.s.).

b) Kefil asıl borçlu ile aralarındaki hukuki ilişki münasebetinde asıl borçluya rücu edebilir.

Rücu Hakkının Şartları

1. Geçerli bir kefalet sözleşmesi bulunmalıdır.

2. Kefil alacaklıya olan borcu ifa etmelidir.

3. Asıl borç muaccel olmalıdır.