AB Başvuru Şekli
Avrupa Birliğinde Coğrafi İşaret Koruması Avrupa Birliği (AB) nezdinde menşe adı (designation of origin) ve mahreç işareti (geographical indication) korumasını konu alan coğrafi işaret tescilinin temeli 1992 tarih ve 2081/92 sayılı Tüzüğe dayanmaktadır. Bu Tüzük yerini 20.03.2006 tarihinde 510/2006 sayılı Tüzüğe bırakmıştır. 510/2006 sayılı Tüzük uyarınca coğrafi işaret koruması elde etmek isteyen kişiler, öncelikle kendi ülkelerindeki ulusal otoritelere başvuruda bulunmak zorundadırlar. Ulusal otoritelerce incelenen başvurular, ulusal bazda bir yayın-itiraz aşamasına tabi tutulurlar. Hakkında gerekli değerlendirme yapılan ve uygun görülen başvurular daha sonra AB Komisyonuna iletilir. Komisyona iletilen coğrafi işaret başvurularına ait listeye aşağıdaki adresten ulaşılabilmektedir. http://ec.europa.eu/agriculture/foodqual/protec/applications/index_en.htm
Kendisine iletilen başvuruları 12 ay içinde incelemek zorunda olan Komisyon, başvuruların ilan edilmesine karar verirse AB Resmi Gazetesinde yayımlar. http://ec.europa.eu/agriculture/foodqual/protec/firstpub/index_en.htm adresinden ulaşılması mümkün olan yayımlanmış başvurulara yapılacak itirazlar için, Resmi Gazetedeki ilan tarihinden itibaren 6 aylık bir süre tanınmaktadır. AB’de tescilli olan coğrafi işaretleri ürün kategorilerine göre aranmak için http://europa.eu.int/comm/agriculture/qual/en/1bbaa_en.htm, ülkelere göre aramak için http://europa.eu.int/comm/agriculture/qual/en/1bbab_en.htm linklerinden faydalanılabilir.
510/2006 sayılı yeni AB Tüzüğü ile, üçüncü ülkeler olarak tanımlanan üye olmayan ülkelerden hem tescil başvurusunda bulunma hem de Komisyon tarafından yayımlanan başvurulara karşı itirazda bulunma hakları açıkça hükme bağlanmıştır. Bu kapsamda, ülkemizde tescil işlemi gerçekleşmiş coğrafi işaretler için AB’ye tescil başvurusunda bulunulabilir. Ancak tescile konu olan ürünler ile başvuru yapma hakkı bakımından ulusal mevzuat ile AB Tüzüğü arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır.
510/2006 sayılı AB Tüzüğü uyarınca; “yasal oluşumuna ve bileşimine bakılmaksızın aynı ürünü üreten üreticilerden oluşmuş bir grup” başvuru yapma hakkına sahiptir. Grup içinde ilgili diğer kişiler de yer alabilir. Coğrafi işaretin birden fazla ülkeyi kapsaması halinde ise, birkaç grup birleşerek “ortak bir başvuru” yapabilir.
510/2006 sayılı AB Tüzüğü, koruma kapsamındaki ürünleri de sınırlamaktadır. Korumadan faydalanabilecek ürünler iki grup halinde belirtilmektedir. Gıda maddeleri olarak tanımlanan gruptaki ürünler: biralar, bitki özlerinden yapılan içecekler; ekmek, hamur işleri, kekler, şekerlemeler, tatlılar ve diğer fırıncılık ürünleri; doğal zamk (gums) ve reçineler; hardal macunu (mustard paste); makarna; tarım ürünleri grubu ise: kuru ot-saman (hay); uçucu yağlar; mantar; cochineal (gıda katkı maddesi olarak kullanılan hayvansal bir tür boya maddesi); çiçekler ve süs bitkileri; yün; wicker (sepet örmede kullanılan saz, sepetçisöğüdü); scutched flax (keten lifi) olarak sayılmaktadır. Ayrıca canlı hayvanlar, et ve süt hammadde olarak kabul edilerek, bu hammaddelerden elde edilebilecek peynir, salam, sosis gibi ürünler de korumadan yararlanabilmektedir.
Ulusal mevzuattaki düzenlemeden farklı olarak, coğrafi işaretlerin denetimi konusunda 510/2006 sayılı Tüzük çok daha belirgin hükümler içermektedir. Denetimle ilgili hükümler; coğrafi işareti taşıyan ürünlerin piyasaya sürülmesinden önce, EN 45011 veya ISO/IEC Guide 65 sayılı standartlara göre akredite olmuş bağımsız ve tarafsız kuruluşlarca denetlenmiş olması zorunlu hale gelmiştir. Bu zorunluluk, hem üye hem de üye olmayan ülkeler için 1 Mayıs 2010 tarihinden itibaren geçerlidir.
AB’de coğrafi işaret koruması elde etmek için, yukarıda bahsedilen temel hususlar dikkate alınmalıdır. 510/2006 sayılı Tüzük ve bu Tüzüğün uygulama şeklini gösterir 14.12.2006 tarih ve 1898/2006 sayılı AB Yönetmeliği çerçevesinde başvuru yapmak için söz konusu Yönetmeliğin ekinde yer alan ve “SINGLE DOCUMENT” başlıklı formun doldurulması gerekmektedir. Bu başvuru formu ve ilgili ekleri AB’nin resmi dillerinden biri ile hazırlanacak olup, başvuru sahibi tarafından doğrudan Avrupa Komisyonuna iletilecektir. (Korumaya esas teşkil edecek ürünlerin tam listesi "SINGLE DOCUMENT" ın ekinde görülebilir.)
Üye olmayan ülke kaynaklı başvurular için ön şart olan kendi ülkesinde korunuyor olması şartını karşılamak üzere, Enstitümüze bu amaçla talepte bulunulması halinde, Enstitü tarafından bir belge hazırlanacaktır. Enstitüce İngilizce olarak hazırlanacak bu belgede sadece; tescil tarihi, tescil numarası, başvuru sahibi ve adresi, Resmi Gazetede ilan tarihi, coğrafi işaret olarak korunan ibare, coğrafi işaret konu ürün, coğrafi işaretin türü (menşe adı ya da mahreç işareti olarak) ve kullanım biçimi bilgileri yer alacaktır.
510/2006 sayılı Tüzük ile 1898/2006 sayılı Yönetmelik ekte yer almaktadır. Söz konusu yasal düzenlemeler konusunda tek yetkili kuruluş AB Komisyonudur. Bu düzenlemelerde meydana gelebilecek değişikliklerin ise, AB’nin resmi internet sitesinden takip edilmesi gerekmektedir.