Dolandırıcılık Suçu ve Nitelikli Halleri Hakkında Genel Açıklama

Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesinde “Dolandırıcılık” suçu düzenlenmiştir. Buna göre “Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp onun veya başkasının zararına olarak kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası verilir.” Dolandırıcılık suçu ile korunan hukuki yarar, malvarlığı değerleri ve irade özgürlüğüdür. Madde metininden de görüleceği üzere kişinin hem malvarlığı zararına uğramakta hem de iradesi sakatlanmaktadır. Herhangi bir gerçek kişi bu suçun faili olabilir. Tüzel kişiler bu suçun faili olmamakla birlikte TCK madde 169. maddesi çerçevesinde yararına haksız menfaat sağlanan tüzel kişiler hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. Dolandırıcılık suçunun mağduru, aldatılan kişi ve/veya malvarlığına zarar verilen kimselerdir. Dolandırıcılık suçunun konusunu taşınır, taşınmaz mallar ve her türlü haklar oluşturmaktadır. Yukarıda belirtilenler çerçevesinde dolandırıcılık suçunun oluşması için failin hileli davranışlarda bulunması, mağdurun aldatılması ve bu aldatma sonucu mağdurun malvarlığında bir zararın ve buna karşılık fail veya bir başkasının yarar elde etmesi gerekmektedir.

Öte yandan unutulmamalıdır ki, aldatmanın mutlaka zarara uğrayan kişiye karşı gerçekleştirilmesi zorunlu değildir. Zarara uğrayan kişi ile aldatılan kişi farklı olabilir. Nitekim madde metninde de “onun veya başkasının zararına olarak” ifadesi yer almaktadır.

Dolandırıcılık suçundaki mağduru aldatma fiili başka bir ifade ile mağdurun iradesinin sakatlanmış olması durumu bu suç tipini hırsızlık ve güveni kötüye kullanma suçundan ayırt etmektedir.

Dolandırıcılık suçu irtikap suçu ile de karıştırılmamalıdır. Şöyle ki; eylemi gerçekleştiren kamu görevlisi ise ve kamu görevlisinin de görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlaması durumu söz konusu ise bu durumda dolandırıcılık değil irtikap suçu oluşacaktır. İrtikap suçu TCK madde 250’de düzenlenmiştir. Ancak fail kamu görevlisi olsa bile bu sıfatı hiçbir şekilde kullanmadan veya görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmadan hileli hareketlerde bulunur ise bu durumda dolandırıcılık suçu oluşacaktır.

Dolandırıcılık suçunda bir diğer önemli sorun ise “zarar” ve “yarar” kavramlarıdır. Yukarıda da açıklandığı üzere dolandırıcılık suçu malvarlığına karşı işlenen bir suçtur. Bu nedenle zarar ve yarar malvarlığında meydana gelmelidir.

Dolandırıcılık suçu kasıtlı bir suçtur. Failin suçun maddi unsurlarının tamamın a yönelik bir kastı olmalıdır. Yani fail hile, aldatma fiillerini isteyerek gerçekleştirmeli; bu fiilleri neticesinde ve bunlara bağlı olarak mağdurun veya bir başkasının malvarlığında azalma olacak iken kendisinin yarar elde edeceğini bilmelidir.  Dolandırıcılık suçunun taksirle işlenmesi Kanunda öngörülmediği için bu suçun taksirle işlenmesi söz konusu olamaz.

Dolandırıcılık suçunda mağdurun rızası hukuka uygunluk nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır. Şöyle ki, mağdur gerçek durumu bilmesine rağmen hileli davranış ile istenen amaca yöneldi ve failin istediğini yaptı ise bu hukuka uygunluk nedeni olacaktır.

Dolandırıcılık suçuna teşebbüs mümkündür. Örneğin fail, mağdura karşı hileli davranışlarda bulunmuş; onu aldatmış ve mağdurun malvarlığında bir zarar meydana gelmiş ancak buna rağmen henüz fail yarar temin edememiş ise teşebbüs hükümleri uygulanabilecektir. Buradaki önemli kıstas failin hile ve aldatma fiillerini gerçekleştirmiş olmasıdır.

Dolandırıcılık suçuna iştirak mümkündür. Ancak dolandırıcılık suçunda şerik olabilmesi için kişinin aldatma ve hileli davranışlar aşamasında/anında fail ile birlikte hareket etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde failin yarar sağladığı kişi, unsurları var ise başka suç tiplerinden sorumlu olacaktır.

Dolandırıcılık suçunun diğer benzer bazı suçlardan ayrılması da son derece önemlidir.